شناسایی مهم‌ترین عوامل مؤثر بر فرار مالیاتی در اقتصاد ایران و بررسی نحوه اثرگذاری آن‌ها در طی زمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار اقتصاد، گروه اقتصاد، دانشگاه مازندران

2 دانشجوی دکتری اقتصاد دانشگاه مازندران،

چکیده

این مطالعه در پی مدل‌سازی فرار مالیاتی و شناسایی نحوه اثرگذاری این عوامل بر فرار مالیاتی است. تحقیق حاضر در حوزه تحقیقات کاربردی است. به این منظور از روش میانگین‌گیری بیزی در بازه زمانی 1370 تا 1399 در فضای متلب 2021 بهره گرفته شده است. در این پژوهش با استفاده از 62 متغیر موثر بر فرار مالیاتی و نیز رویکرد مدل میانگین‌گیری بیزی، از 1 تا 12 متغیر غیرشکننده موثر بر فرار مالیاتی شناسایی شدند. نتایج نشان می‌دهد که نرخ تورم غیرشکننده‌ترین متغیر موثر بر فرار مالیاتی است؛ همچنین بر اساس نتایج مدل TVPFAVAR مشاهده گردید که شوک تأثیر متغیرهای کلان اقتصادی (تورم، نرخ ارز، بیکاری، کسری بودجه)، بر فرار مالیاتی مثبت و قوی است، در حالی که تأثیر متغیرهای فرهنگی (فرهنگ مالیاتی، تلاش مالیاتی، روحیه مالیاتی، انصاف مالیاتی و عدالت مالیاتی)، بر این متغیر دارای تأثیر اندک و منفی است. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Identifying the most important factors affecting tax evasion in Iran's economy and investigating how they affect over time

نویسندگان [English]

  • saeed karimi petanlar 1
  • jafar karimi 2
1 Associate Professor in Economics, Department of Economics, University of Mazandaran
2 Ph.D. Student in Economics, University of Mazandaran
چکیده [English]

This study aims to model tax evasion and identify how these factors affect tax evasion. The current research is in the field of applied research. To achieve this purpose, the Bayesian averaging method has been used in the period from 1370 to 1399 in MATLAB 2021.
In this research, 62 variables affecting tax evasion were included in the model and using the Bayesian averaging model approach, from 1 to 12 non-fragile variables affecting tax evasion were identified. The results show the fact that the inflation rate is the most non-fragile variable affecting tax evasion. Also, based on the results of the TVPFAVAR model, it was observed that the shock effect of macroeconomic variables (inflation, exchange rate, unemployment, budget deficit) on tax evasion was generally positive and strong, while the effect of cultural variables (tax culture, tax effort, tax morale), tax fairness and tax justice), generally has a small and negative effect on this variable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tax evasion
  • tax culture
  • tax guilds
  • tax effort
  • Bayesian averaging

مراجع

ابراهیمیان جلودار، سید یاسر، احمدی، مسعود و ایمان خان، نیلوفر (1397)، تأثیر عدالت و فرهنگ مالیاتی بر تمکین مالیاتی با در نظر گرفتن نقش نگرش مودیان- در نظام اداری ایران، انجمن علوم مدیریت ایران، 13(49): 59-79.
ابونوری، اسمعیل و نیک پور، عبدالحامد (1393)، اثر شاخص‌های بار مالیاتی بر حجم اقتصاد پنهان در ایران، پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 5(1): 75-90.
امین رشتی، نارسیس، محرابیان، آزاده، سیفی پور، رویا و صیام، هدی (۱۴۰۰)، محاسبه فرار مالیاتی در پایه درآمد اشخاص حقوقی و بررسی پایداری آن با استفاده از روش اثرگذاری غیرخطی حدآستانه، فصلنامه سیاست‌های مالی واقتصادی، ۹ (۳۶) :۱۱۸-۸۷.
ایمانی خوشخو، محمدحسین و امیرمستوفیان، طیبه (1397)، ارتقای فرهنگ مالیاتی و تأثیر آن بر گسترش چتر مالیاتی و شناسایی مودیان جدید، پژوهشنامه مالیات، 37: 117-146.
بلوری، امین، مرادی، محمد و یزدانی، حمیدرضا (1399)، طراحی مدل فرار مالیاتی بر پایه مالیات بر درآمد: رویکرد نظریه داده بنیاد، دوفصلنامه علمی حسابداری دولتی، 7(1): 9-30.
ثنائی، پور هادی (۱۳۹۹)، شناسایی و اولویت‌بندی عوامل موثر بر فرار مالیاتی در کسب‌وکارهای کوچک‌ و متوسط از دیدگاه کارکنان سازمان امور مالیاتی کشور: مطالعه‌ای آمیخته، پژوهشنامه مالیات. ۲۸ (۴۷): ۷-۳۰.
حیدری، محمد، قاسمی، وحید، رنانی، محسن و ایمان، محمد تقی (1396)، مروری نظامند بر مطالعات فرهنگ مالیاتی و عوامل موثر بر آن در ایران، جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، 6(2): 85-116.
صالحی، مهدی، پرویزی فرد، سعید و استوار، مستوره (1393)، تأثیر عوامل فرهنگ مالیاتی بر تمکین مالیاتی در بین مؤدیان امور مالیاتی، پژوهشنامه مالیات، 23: 185-214.
فطرس، محمدحسن و دلایی میلان، علی (1395)، اثر تکانه‌های مالیاتی بر اقتصاد زیرزمینی و رسمی ایران در چارچوب الگوهای تعادل عمومی پویای تصادفی (DSGE)، اقتصاد پولی، مالی (دانش و توسعه)، 23(12): 111-134.
کریمی، جعفر و کریمی پتانلار، سعید (۱۴۰۰)، مدل‌سازی عوامل مؤثر بر فرار مالیاتی در اقتصاد ایران بر اساس رویکرد میانگین‌گیری بیزی، فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، ۲۹ (۱۰۰): ۱۵۲-۱۰۵.
لشکری زاده، مریم و عزیزی، محمد (1390)، شناسایی برخی عوامل موثر بر ارتقای فرهنگ مالیاتی در ایران، پژوهشگر (مدیریت)، 8(22): 82 -91.
مسیحی، محمد و محمدنژاد عالی زمینی، ابوالقاسم (1394)، بررسی عوامل مؤثر بر فرهنگ مالیاتی از دیدگاه مؤدیان و کارشناسان مالیاتی اداره کل مالیات بر ارزش افزوده شهر تهران، مجله مدیریت فرهنگی، 27: 29-45.
مطلبی، معصومه، علی زاده، محمد و فرجی دیزجی، سجاد (1398)، برآورد اقتصاد سایه و فرار مالیاتی با استفاده از متغیرهای انضباط مالی دولت، اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی)، 16(4): 69 -100.
مهرآرا، محسن و قبادزاده، رضا (۱۳۹۵)، بررسی عوامل مؤثر بر تورم در ایران مبتنی بر رویکرد میانگین‌گیری بیزینی (BMA) و میانگین‌گیری حداقل مربعات (WALS)، فصلنامه برنامه‌ریزی و بودجه، ۲۱ (۱): ۵۷-۸۲.
Abraham, M., Lorek, K., Richter, F. & Wrede, M. (2016), Collusive tax evasion and social norms, International Tax Public Finance, Published online: 08 July 2016.
Bame- Aldred, C. W., Cullen, J.B., Martin, K. D. and Parboteeah, K. P. (2013), National culture and firm-level tax evasion, Journal of Business Research, 66: 390-396.
Cagan, P. (1985), The Demand for Currency Relative to Total Money Supply,National Bureau of Economic Research, Occasional Paper 62 (New York).
Chau, G. & Leung, P. (2009), A critical review of Fischer tax compliance model: A research synthesis, Journal of Accounting and Taxation, 1(2): 034-040.
Crivelli, E. (2013), Fiscal impact of privatization revisited: The role of tax revenues in transition economies, Economic Systems, 37(2): 217-232.
Franzoni, A. (2014), Tax Evasion and social Interactions”, CIRANO Working Papers, Journal of Public Economics.
Hofmann, E., hoelzl, E. and kirchler, E. (2008), preconditions of voulentary tax compliance: knowledge and evaluation of taxation, norms, fairness, and motivation to cooperate, zeitschrift fur psychology, 216(4): 209- 217.
Alma, J., Bernasconib, M., Lauryc, S., Leed, D. J. & Wallace, S. (2017), Culture, compliance, and confidentiality: Taxpayer Behavior in the United States and Italy, Journal of Economic Behavior & Organization 140: 176–196.
Kenno, B. G. (2020), Factors Affecting Perception of Taxpayers towards the Seriousness of Tax Evasion in Bale Robe Town Administration, Oromia, Ethiopia, International Journal of Finance and Accounting, 9(2): 21-30.
Kiri, N. (2016), Factors Affecting Tax Evasion, International Journal of Economics, Commerce and Management, 4(2): 804-811.
Koop, G. (2003), Bayesian Econometrics, England, John Wiley & Sons Ltd.
Korobilis, D. (2013),  Assessing the transmission of monetary policy shocks using time-varying parameter dynamic factor models, Oxford Bulletin of Economics and Statistics 75: 157-179.
Kovermann, J. & M. Wendt. (2018), Tax Avoidance in Family Firms: Evidence from Large Private Firms. Journal of Contemporary Accounting & Economics, 15: 145-157.
Magnus, J. R. Powell, O. & Prüfer, P. (2010), A Comparison of Two Model Averaging Techniques with an Application to Growth Empirics, Journal of Econometrics, 154: 139-153.
Richardson, G. (2006), Determinants of Tax Evasion: A Cross-country Investigation, Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 15: 150-169.
Sadjiarto, A., Susanto, A. N., Yuniar E. & Hartanto, M.G. (2019), Factors Affecting Perception of Tax Evasion among Chindos, Advances in Economics, Business and Management Research, 144: 487-493.
Schneider, F. & Madina, F. (2017), DYMIMIC Estimates of the Size of Shadow Economies of Turkey and Neighboring Countries, International Research Journal of Finance and Economics, 9:126-144.
Schneider, F. & Buehn, A. (2017), Shadow Economy: Estimation Methods, Problems, Results and Open questions, Open Economics, 1(1): 1-29.
Stock, J. & Watson, M. (2008), Why Has U. S. Inflation Become Harder to Forecast?, Journal of Monetary Credit and Banking, 39: 3-33.
Tabandeh, V. & Thierry, V. (2010), The effect of Factors on Tax Evasion in Malysia, Staff Papers, Vol. 24, IMF.
Tanzi, V. (1980), The Underground Economy in the United States: Estimates and Implications, Paper presented at the 1980 Meeting of American Economic Association held in Denver, Colorado, September 5 -7 and so at Rome, Banca Nazionale Del Lavoro, Quarterly Review, 33(135): 427 -453.
 Tanzi, V. (1983), The Underground Economy in the United States: Annual Estimates, 1930 -80, Palgrave Macmillan Journals, Staff Papers, International Monetary Fund, (30) 2: 283 -305.
Taylor, G. (2018), The Effect of the General Anti-Avoidance Rule on Corporate Tax Avoidance in China, Journal of Contemporary Accounting & Economics, 15: 105-117.
Thomsen, M. & C. Watrin. (2018), Tax avoidance over time: A comparison of European and U.S. firms, Journal of International Accounting, Auditing and Taxation, 33: 40-63.
Torgler, B. & Schneider, F. (2007), The Impact of Tax Morale and Institutional Quality on the Shadow Economy, IZA Discussion Paper, 2541.
Wang, C. C. & Chiou, J. R. (2018), Optimal privatization policy with Bertrand competition, International Review of Economics & Finance, 56: 538-546.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار